İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİNDE DOMİNO TEORİSİ 

                Hemen hemen her gün televizyon veya sosyal medya vasıtası ile iş kazaları haberleri yayınlanmaktadır. Maddi ve manevi hasara yol açan bu kazaların önlenebilmesi adına yaklaşık bir asırlık bir teori mevcut; Heinrich Yasası ya da bilinen adı ile Domino Teorisi

Domino Teorisi Nedir?

                1886 Amerika doğumlu olan Herbert William Heinrich, kaza önleme ve sanayi güvenliğinin ilk öncülerindendir. 1920 ve 30’lu yıllarda sigorta şirketinde çalışırken ortalama 75 bin kaza raporu incelemesi sonucundan bu çalışmasını oluşturmuştur. Günümüze kadar birçok farklı çalışma ile değişikliğe uğrayan teori, hâlâ iş sağlığı ve güvenliğinin temelini oluşturmaktadır.

                Domino Teorisi, iş kazalarının sebeplerine ve nasıl önlenebileceklerine ışık tutmaktadır. Teori, kaza sebeplerini birer domino taşına benzetmekte ve herhangi birinin düşmesi sonucu kazanın meydana geleceğini savunmaktadır. Teori, doğrusal bir şekilde inceleme yapması sebebiyle kazalara “neden” olan faktörü bulmaya çalışır. Heinrich, kazaların;

·         %88’inin çalışanların emniyetsiz hareketlerinin,

·         %10’unun emniyetsiz koşulların

·         %2’sinin ise öngörülemez durumların sebep olduğunu belirtmektedir.

Beş Domino Taşı

 Heinrich’in çalışması iş kazalarına 5 sebebin temel oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Bunlar;

1.       İşçinin Sosyal Çevresi ve Kalıtsal Özellikleri

Kişilik özellikleri ve o an içinde bulunduğu toplumsal çevre, işçinin bir kazaya karışma ihtimalini arttırdığını ortaya koymaktadır. Sonraki çalışmalar bu dominoyu çalışmaların dışında bırakmışlardır.

2.       İşçinin Kişisel Sorunları ve Hataları

Çalışan işçinin dönemsel problemleri, yorgunluk ve sosyal çevresinin kaza yaşanma ihtimalini arttırdığını ortaya konmaktadır.

3.       Kişisel Hatalar

İşçinin emniyetsiz davranışları ve kişisel hataları kaza ve olaylara en çok sebebiyet veren faktördür.

4.       Kazanın gerçekleşmesi

Yukarıdaki domino taşlarından herhangi biri düştüğünde kaza tetiklenmiş olur.

5.       Kazanın bir sonucu olarak yaralanma

Kaza ve yaralanma, kazaya sebebiyet veren ilk üç etkenden birinin ortadan kaldırılması ile önlenebilmektedir.

İş Kazalarının Önlenmesi İçin Yapılması Gerekenler

Emniyetsiz Durumlar

İş kazalarını önlemede en etkili yollardan bir tanesi emniyetsiz durumları ortadan kaldırmaktır. Öncelikle çalışma alanındaki emniyetsiz durumlar belirlenmeli ve sonrasında da bu sorunların çözümü için plan yapılmalı ve önlemler alınmalıdır. Bu çalışmaların etkisi uzun süreli ve güvenilirdir.

Çalışanların Emniyetsiz Davranışları

Çalışanın kalıtsal özelliklerine, sosyo-ekonomik durumuna, psikolojik durumuna ve eğitim durumuna göre değişen davranışlarını engellemek zordur. Ancak kademeli bir şekilde verilecek iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ile giderilmeye çalışılmalıdır.

Çalışan ve İş Yeri Uyumu

İşçinin çalışma ortamı ve kullandığı makineler vücut yapısına uygun olmalıdır. Makine kullanırken oturduğu koltuk ya da kumandalı makine kullanırken konsola uzanma mesafesi önem arz eden etkenlerdir bir kaçıdır.

Denetim Sıklığı ve Güvenilirliği

Bir iş sağlığı ve güvenliği uzmanı, kazaları önleyebilecek en önemli etkenlerden biridir. Yapılan sıkı ve etkili denetimler doğru orantıda iş kazalarını da azaltmaktadır.

Otomasyon

Tehlike arz eden işleri, çalışanların uzaktan kontrol ettiği robotların gerçekleştirmesi iş kazalarını engellemede önemli bir unsurdur.